دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن
حبه ی انگور-دانه ی انگور
دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

 

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

 

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

پیش کردن در-بستن در

 

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

 

چه مرگته ؟-چه دردی داری ؟

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک
دست کسی را پس زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن کسی

دزد حاضر و بز حاضر-می توان همه چیز را دید و داوری کرد

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)
از خشت افتادن-بدنیا آمدن

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

 

آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی
دُنگ-سهم-حصه

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن
تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن

 

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن
دان دان-متفرق و پراکنده

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

این دنده آن دنده شدن(این پهلو آن پهلو شدن)

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

آب سیر(جانور خوش‌رفتار)

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز
تخته پوش کردن-پوشانیدن سقف و مانند آن با تخته
روغن مالی-روغن زدن به دستگاه
الفرار-گریز-بگریز !

دلچسب-دلپذیر-مقبول

از جنس چیزی بودن

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

 
تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود
چرب دست-ماهر-زبر دست
زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن
چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن
آبدست-ماهر-استاد

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

زمین گیر-کسی که به سبب بیماری یا پیری نتواند از جای خود برخیزد

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع
چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

ته نشین-رسوب کرده

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

خوش آمدگویی-به تازه وارد “خوش آمدی” گفتن-مجازن: تملق و چاپلوسی

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر
 

جا زدن-چیزی بدلی را به جای اصلی قالب کردن-خود را به جای دیگری معرفی کردن

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

انگشت به دهان نهادن-متحیر ماندن

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب
خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی
آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

چینه-دیوار گلی

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

 

اوقات‌تلخی-ترش‌رویی-عصبانیت

 

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

چشم و چار-چشم-دید-بینایی

در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن
چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

چله ی زمستان-سرمای سخت

افسارسرخود(خود‌رای، افسارگسیخته)

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

جا خوردن-یکه خوردن-تعجب زیاد کردن-غافلگیر شدن

 
به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

 

ذلیل مرده-ذلیل شده

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)
خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

روده دراز-پر حرف-وراج

 

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

دل قرصی-اطمینان

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

 

بپا-مواظب باش-متوجه باش

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

 

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)
برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن
تخته بند شدن-زمین گیر شدن-ناتوان از حرکت اعضای بدن شدن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن
دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

 
دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

جان در یک قالب-نهایت دوستی و صمیمیت

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

داو-نوبت بازی

 
حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

 

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)

 

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش
آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست
از این رو به آن رو شدن-یکسره دگرگون شدن-به‌کلی تغییر کردن
دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

 

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

جای پا-اثر-نشانه-رد
پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن
بغل گرفتن-در آغوش گرفتن

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)
زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه‌ی جزئیات)

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن
خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

 

پَهن آباد-پول بسیار ناچیز و کم ارزش

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

دختر خوانده-نادختری-دختری که به فرزندی پذیرفته شده است

اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن
آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن
تار-از محلی راندن

 
دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

چوغ-چوب

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

 

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

تل انبار-توده-انباشته

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر
اُرُسی-کفش
پرچ کردن-فرو بردن میخ در چیزی و کوبیدن و پهن کردن سر آن

ته و تو-کنه حقیقت-باقی مانده ی هر چیز

آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

از دهان گنده‌تر حرف زدن-گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

 
آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

جای پا-اثر-نشانه-رد

خط کش-وسیله ای برای زسم خط

 

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

 

 

 

خرده فرمایش داشتن-دستورهای بی جا دادن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

بیگاری-کار اجباری و بی مزد

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

چرسی-آدم معتاد-افیونی

حی و حاضر-آماده
چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

 

افتادگی-پریشانی-احتیاج

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)
خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

 

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

دانه کردن-دانه های میوه ای را جدا کردن-پراکنده کردن

چوب حراج چیزی را زدن-در برابر تاراج و غارت قرار دادن

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

دل-معده

 

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

حلال زاده-پاک و نجیب

بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن
اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع
افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

پُر توپ-خشمگین

 

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن
الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

حق و حساب-باج سبیل-رشوه

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

تر دست-ماهر-شعبده باز

انسان بودن-شریف و درست بودن

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

جیش-ادرار در زبان کودکان

بغداد آباد-شکم سیر

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

از زبان افتادن-لال شدن
از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)
دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

پا بر جا-ثابت قدم-استوار

 

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

تیپا زدن-با نوک پا ضربه زدن

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

 

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

آش پختن برای کسی(کسی را برای آزار کسی برانگیختن، برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن)
 

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)
تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن
ریزه میزه-ریزه پیزه
زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

ابنه‌ای(کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد)

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

داغان-از هم پاشیده-پریشان

آب آتش مزاج-می سرخ
اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

پیسی-بد رفتاری-آزار

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

آبِ سیاه-نیمه کوری

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

جاصابونی-ظرفی که صابون را در آن می گذارند

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

ژوری-هیئت داوران

جار-چلچراغ-شمعدان

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

روی دایره ریختن-روی داریه ریختن
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن
دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

خوش مشرب-خوش معاشرت-اهل گفت و گو

خاله خواب رفته-آدم شل و بی حال و وارفته

از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)

 

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

زاق-چشم زاغ چشم

پرت کردن-چیزی را با شدت دور انداختن

روده درازی-پرحرفی-وراجی

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

ختنه نکرده-آزمند-پول پرست-نامسلمان-پدر سوخته

آسمان به ابرو پوشیدن-پنهان ساختن امر آشکار

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

رومیزی-منسوب به میز

تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

از خشت افتادن(بدنیا آمدن)

از شیر گرفتن-به دوره‌ی نوزادی پایان دادن

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

 

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

خفه شدن-سکوت کردن-کسل شدن از تکرار حرفی
 

 

درمانگاه-جای درمان بیمار

بی اُرس و پرس-بی مقدمه

 

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور
پت پتی-موتور سیکلت

رضا شدن-راضی شدن

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

به آخر خط رسیدن-به پایان کار
حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار
 

چس فیل-ذرت بو داده-نقل پیرزن

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم
از زمین سبز شدن-ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن-به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن

جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)
آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

پشت و رو کردن-برگرداندن جامه به صورتی که رو پشت و پشت رو شود

 

 

با خدا-خداشناس-مومن

آزگار(زمان دراز)

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)
پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

اَجق وَجق(چیزی با رنگ‌های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن