خون کسی کثیف شدن-به شدن خشمگین شدن

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

دیر کرد-تاخیر-تعویق

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

حلال وار-به صورت حلال

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

بد اخم-عبوس و ترشرو

حساب کشیدن-حساب خواستن

جِر جِر کردن-چیزی را پاره پاره و ریز کردن-مانند کاغذ و پارچه

پُر کار-فعال-با پشتکار

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

جز زدن-ناله و زاری کردن

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

 

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

چای صافی-نگا. چای صاف کن

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

 

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن
ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

 

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

بوق سگ-بسیار دیر وقت

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

پل خر بگیری-محل آزمایش-جایی که گریز از آن ممکن نباشد

خوش لباس-نگا. خوش پوش

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

 

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

روده دراز-پر حرف-وراج

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

آخرین تحویل-قیامت

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

دندان-گاز
دامب و دومب-آوای ضرب و تنبک

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

پیگرد-پی گیری-تعقیب

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد
پرداخت کردن-صیقل دادن-جلا دادن
چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

ارزانی(بخشیدن، دادن)

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

دندان تیز کردن-طمع کردن

 

بچه گولزنک-غیر واقعی-بی ارزش

 
از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

داربست-چوبی چند که معماران روی آن ایستاده و کار می کنند-چوب بست-داربند

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

 
دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی
چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن
بدن نما-جامه ای که بدن از پشت آن دیده شود-آیینه ای که تمام بدن را نشان دهد

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

بازار مکاره-بازار موقت

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

خودخوری-حالت خودخور
 

از جلوی کسی در آمدن(در برابر کسی مقاومت کردن)

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن
 

ابریشم-زن نوازنده-مطرب

دل کسی آمدن-دل آمدن
رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

بچه افتادن-سقط شدن جنین

بند آوردن-متوقف کردن
آفتاب به آفتاب(هر روز)

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

بُر زدن-مخلوط کردن ورق های بازی
بی پایه-دروغ-پوچ
 

ترید- تلیت

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن
 

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

چشم باباقوری-نابینا-کور

 
 

زنده بیوه-زنی که شوهرش بدون آن که او را طلاق داده باشد-او را ترک کرده است

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

 

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند
دو لول-اسلحه ای بلند دارای دو خانه برای فشنگ گذاری

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

رسانه-وسیله ی ارتباطی

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

دو دستی-با هر دو دست

بخور بخور-خوردن فراوان از مال دیگران

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

جلز-نگا. جز

 

 

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

چَکی-وزن نکرده-یک جا

 
از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

در ثانی-ثانیا-دوم

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

 

ته نشین-رسوب کرده

تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن

این جور که بویش می‌آید-چنان که از ظواهر امر پیدا است-از فرار معلوم

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن

چشم دراندن-دقت زیاد کردن
پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند
پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

انگشت به دهان نهادن-متحیر ماندن

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان
آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

پت پتی-موتور سیکلت

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

 
چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن

دل تو ریختن-مضطرب و وحشت زده شدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

رتوش-دستکاری و آرایش عکس

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد
بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

از خرس مویی کندن(از مردم خسیس چیزی درآوردن، هرچند ناچیز باشد)
جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو
اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

چرت زدن-گرفتار غلبه ی خواب بودن

 

الانه(همین حالا، هم اکنون)

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

چوب سیگار-نی سیگار

چاشت یک بنگی-خوردنی کم با پول اندک

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

چوب حراج چیزی را زدن-در برابر تاراج و غارت قرار دادن

آبِ آب-آبکی-بی‌مایه-بیرنگ
زبر-خشن-غیر لطیف
زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن
انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

بزن بهادر-اهل دعوا و مرافعه-قلچماق-پر زور

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

خالی بند-چاخان-دروغ گو

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز
ترقه فرنگی-بچه ی شرور

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

پشت هم اندازی-حقه بازی-حیله گری
چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

چس خور-آدم خسیس-بخیل

آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

چس نفس-پر حرف-کسی که حرف های بی سر و ته و ملال آور می زند
چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم
پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند

 

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

تنگ بودن وقت-دیر شدن

رفتن از کیسه-ضرر کردن-از سرمایه خرج کردن

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص
پا سوز-عاشق شیفته

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

آدم نچسب(کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند)

دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

خدا رسانده-مفت و مجانی به دست آمده

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
دیالله-زود باش دیگه !

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

 
زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

پا برهنه-بدون کفش

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

 

تک و تا-جنب و جوش

خرده کاری-کار جزیی

پیچ-آن جا که را به سوی دیگری رود

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

حی و حاضر-آماده

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

 

 

چنگولک-سست و ضعیف
آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

خودمانی-صمیمی-یکدل

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)

 

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن
پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن
انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت

رنجیده کردن-آزرده ساختن-رنجانیدن

چشم چران-کسی که چشمش به دنبال زیبارویان باشد

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد
تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

 

 

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

 

زیر شال کسی قرص شدن-شکم کسی سیر بودن

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد
تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

دود چراغ-کشیدن شیره

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

 

بابا بزرگ-پدر بزرگ

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

روان کردن-از بر کردن

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

 

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

چپه شدن-واژگون شدن به یک سمت-برگشتن

خود را به کسی بستن-خود را به کسی نسبت دادن

آفتاب به آفتاب(هر روز)

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

باب دندان-مناسب طبع و حال

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

دس دس کردن-دست زدن-طول دادن-وقت گذراندن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

آب‌کور-کسی که سودش به دیگران نمی رسد

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم
دردش بودن-درد زاییدن زن گرفتن-هنگام زاییدن زن رسیدن
زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

پامال شدن-از بین رفتن

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

پیش پیشکی-از پیش

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

 

 

خاک بر سری-بی آبرویی

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

بی سکه-بی اعتبار
پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان
بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

 

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

ادرار کوچک(شاش)

جن زدگی-دیوانه شدن-از حال طبیعی خارج شدن
خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است

خوش پوش-شیک پوش-آن که همواره لباس تمیز و برازنده می پوشد

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

بابت-مورد-زمینه-موضوع
تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)

 
 

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن
آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها
ز ِله-ستوه-عجز