راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن
دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش
دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

خدابیامرزی-درخواست بخشش

خورد و برد-افراط و زیاده روی-ریخت و پاش-تعدی و تجاوز

باش !-نگاه کن-ببین

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

دمامه-زن خشن-زن بی حیا و پاچه ورمالیده-آپارتی

پر رودگی-پر گویی-پر حرفی

دهن بسته-حیوان

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده
از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

حلال واری-نگا. خلال وار

الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

خم گرفتن-فنی از کشتی

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

 

پاشیر-گودال پای شیر آب

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

این جور که بویش می‌آید-چنان که از ظواهر امر پیدا است-از فرار معلوم

زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

 

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

 

اسب چوبین(تابوت)
 

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

ریش توپی-ریش تپه

 

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

پیشدستی-بشقاب کوچک-زیر دستی

زار-کوتاه شده ی زایر

راست روده شدن-اسهال گرفتن

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

 
خواهر خوانده-دوست صمیمی

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

خندق بلا-شکم

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

 

بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن

جَر-پیچ و خم راه

خیز گرفتن-آماده ی حمله شدن-در نظر گرفتن مسافتی برای اطمینان از رسیدن به مقصد

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

رم دادن-رماندن-فراری دادن

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی
اجل معلق-مرگ ناگهانی

چسی درکن-آدم پر مدعا

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

 

خیس کردن-ادرار کردن به خود

پیشواز رفتن-به دیدار کسی شتافتن-پیش از آغاز ماه رمضان روزه گرفتن
آواز دادن(خواستن)

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

ته خوار-بچه باز

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

 

دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی
ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
 

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

 

بند کردن-محکم کردن

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن
 

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

 

اوراق شدن(از هم پاشیدن، از کار افتادن)

دال به دال-پشت سر هم

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

ار زبان کسی(از قول کسی)

بادپا-تند رو-تیز تک

 
پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف
امن و امان(بدون بیم و هراس)

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

 

ز ِله کردن-به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-عاجز کردن
از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

چغندر پخته-لبو

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

 

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن
دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن

 

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

بیا بیا- برو برو

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

راحت باش-خطابی به سربازان به هنگام آموزش نظامی برای اندکی استراحت

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

خیابان گز کردن-ول گشتن

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

 

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)
بلند پروازی کردن-جاه طلبی کردن-خودنمایی کردن
خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن

 

بی خیالش-نگران نباش-اهمیت نده
چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

 

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن
ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

رایانه-کامپیوتر

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

رشته فرنگی-ماکارونی

حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

 

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن
دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

باب-مرسوم-معمول

دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری

چانه لغ-نگا. چانه شل
پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

خاطر داشتن-به یاد داشتن

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

بد زبان- بد دهن

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش
پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق

به جا آوردن-شناختن

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

مال دنیا

 

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

پوست کنده-رک و بی پرده
خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن

بی قواره-بد شکل
در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

حق شناس-سپاس گزار

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

رفتن با سر-نهایت شوق و اشتیاق برای انجام کاری

 

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن
آب و خاک(میهن، دیار)

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

 

 
آدم بگو بخند(شیرین‌زبان و بذله‌گو)
اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب

خریت-نادانی-حماقت

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

تسمه از کدوی کسی بیرون کشیدن-پاپیچ نشدن-دست برداشتن

دزد و حیز-نادرست و مکار

دست و پا نمدی-دست و پا پنبه ای

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

 

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن
چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

چشم نازک کردن-ناز و افاده کردن

 

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

 

دوا درمان-مداوا-معالجه

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن
پس زدن-کنار زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

دو لا-دو لایه-دو تا-خمیده

 

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم

برای فاطی تنبان نشدن-بدرد نخوردن-قانع کننده نبودن-فایده نداشتن
خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

تخت سینه-وسط سینه

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

توپ و تشر-تهدید-هارت و پورت-داد و فریاد

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد

 
چشم نداشتن برای دیدن کسی-تحمل نکردن کسی-از کسی بدش آمدن
آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ
تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

 

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

دلمه شدن-بسته شدن

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

ذِله شدن-ذله آمدن

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

 

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

دو لا شدن-خم شدن-تعظیم کردن

داغان-از هم پاشیده-پریشان
تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)
آب بندی کردن(آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو)

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

الف کوفی-چیز کج-آلت تناسلی

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن
خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

خاله خرسه-دوست نادان

پابوسی-زیارت
جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن
خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

چاک کردن-نگا. چاک دادن

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

 

اشک کوه-یاقوت-لعل

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن
دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو
خوش اندام-خوش هیکل-خوش اندازه و برازنده

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن
دق دلی-دق دل

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

 

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

 

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

تردستی-مهارت-شعبده بازی

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

از بیخ گوش کسی گذشتن-در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

پا روی خِر کسی گذاشتن-تنگ گرفتن بر کسی
دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

خواهر خوانده-دوست صمیمی
چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود
آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

به خانه ی بخت رفتن-شوهر کردن

جوشی شدن-عصبانی شدن

ژل-مایعی برای شکل دادن موی سر

 

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

آدم دیرجوش-کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

 

بیرون روش-اسهال-شکم روش

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

چاسان فاسان-آرایش-بزک

 

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

 
بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

 

 

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن
تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

 

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش
چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)
دخیل-پناه برده-توسل جسته به

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد
دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

البرز-بلندقامت-دلیر

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن
بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی
دار-داربست قالی-چوبه ی اعدام

 
آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)

زیر جلکی-پنهانی
جادو و جنبل-دعاهایی که برای قضای حاجات یا دفع بیماری و از این قبیل می خوانند

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع

پُرز دادن-روی آتش گرفتن مرغ پر کنده برای سوزاندن پرهای ریز آن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات
ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

بلند پروازی کردن-جاه طلبی کردن-خودنمایی کردن

خلا-مستراح

پر و پاچه-پا-پاچه
بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن
زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت
آتشِ تر-شراب-لب معشوق

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

 
پا پیچ کسی شدن-با کسی در آویختن-به کسی سماجت کردن

دور و دراز-فراخ و وسیع
بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه
درز گرفته-کوتاه کرده
خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

دله کردن-کسی را به دلگی عادت دادن

خوش بنیه-سالم و قوی

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

 

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

به خط کردن-به صف کشیدن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ