حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

تا-لنگه-همتا

 

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی
 

 

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

تک و پو زدن-به هر دری زدن-با تمام درماندگی کوشیدن

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

پامال شدن-از بین رفتن
چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب
خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

پس کسی برآمدن-حریف کسی بودن

رفتن گوش-ناراحت شدن گوش از سر و صدا

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

 

از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

خداحافظی کردن-به درود گفتن

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان
دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن
بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن
بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

روی چشم-اطاعت می شود !

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

اُق زدن-بالا آوردن

 

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

 

زیر جامه-زیر شلواری

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

بقچه بندی-ران چاق

به هم زدن-قطع رابطه کردن

بی سیرت-بی آبرو

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف
 

دلقک بازی-مسخره بازی

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت
امان دادن(کسی را پناه دادن، از گناه کسی گذشتن)

خسارت دیدن-زیان دیدن

در بردن-بیرون بردن-گذراندن
از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن
خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است
رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

چراغ باران-چراغانی
رنگ شدن-گول خوردن

تلکه کردن-پول یا چیزی را به زور-چاپلوسی و یا فریب از کسی گرفتن

اختر شمردن-شب‌بیداری

 
به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

پشت و روی یک سکه-دو چیز به ظاهر متفاوت ولی در واقع مانند هم

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

آب نخوردن-درنگ نکردن

بخت-شانس-اقبال-شوهر

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

ترش کردن-عصبانی شدن

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه
بوگندو-آدم کثیف و بد بو
دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

خربازار-شلوغ بازار-بی حساب و کتاب

ترقه فرنگی-بچه ی شرور
ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده
تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

آهو چشم-معشوق-شاهد

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

تار و مار-متفرق-پراکنده

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

از هول هلیم توی دیگ افتادن-از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

بامبول-حقه-کلک

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

پس افتاده-بچه ی کسی

 

 
بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است
حال و احوال-وضعیت-کیفیت
به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

افقی برگشتن(شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن)

خربزه قاچ کردن با اتوی شلوار-بسیار آراسته بودن و به خود پرداختن

ریش توپی-ریش تپه

 

ختم شدن-پایان گرفتن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

آبِ دندان(حریف ساده)

دُوال پا-آدم سمج

دندان-گاز

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

 
تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن
پا به پا شدن-تردید داشتن
زهکونی-اردنگی-تیپا

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن
آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش
چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

خِفت-نوعی گره

اوراق شدن(از هم پاشیدن، از کار افتادن)

راست روده شدن-اسهال گرفتن
چیل-آدم بد بیار

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

 

پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن
خودفروش-فاحشه-خائن

خدا به رد-در پناه خدا

خدا داده-دیم کاری

 

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

از چیزی گلی چیدن(از چیزی بهره بردن)

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

دوا خور-معتاد به الکل

 

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

دلال محبت-پا انداز-خانم بیار

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب
زن ِ سفری-زن فاسد و بی عفت
دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)
بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود

 

جان کلام-اصل مطلب

دوخت و دوز-خیاطی

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

 

الف به خاک کشیدن(خجالت کشیدن)

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

جاکن شدن-به حرکت در آمدن

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

آشغالی-سپور

بیرون رفتن-به توالت رفتن

خودمانی-صمیمی-یکدل

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

بی فکر-لاابالی-بی قید

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

 

چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

حشری-شهوت ران-پر شهوت
خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

از زورِ-از شدت-از بسیاری

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

برآورد-تخمین

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند
 

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

دق دلی-دق دل

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

بیسار-فلان

 

زرت و پرت-چرت و پرت

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

 

 

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

دخیل-پناه برده-توسل جسته به

 

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن

دو پا-انسان

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده
زحمت کشیدن-کار کردن

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

بده بستان-داد و ستد-معامله

جار و جنجال-داد و فریاد-نزاع و کشمکش

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

در تاریکی رقصیدن-در غیبت کسی رجز خواندن و ادعای بی خود کردن

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت
خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

 

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است
دراز کشیدن-خوابیدن-به پشت خوابیدن-مدتی کوتاه خوابیدن
جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

پیچ گوشتی-وسیله ای که با آن پیچ را باز و بسته می کنند

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

جیب کنی-اخاذی-به خرج انداختن دیگران

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

به درک واصل شدن-به درک رفتن-برای با نفرت خبر مرگ کسی را دادن بکار می رود

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

بنا کردن-شروع کردن

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

الانه(همین حالا، هم اکنون)

خرج و برج-خرج و متعلقات آن

چرکوندی-لکه دار کثیف

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

داش-لوطی-مشدی

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن
اردک‌پرانی(از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن)

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود
پاک-به کلی-یکسره

ترکیدن دل-از چیزی سخت ترسیدن
خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

پیش-برنده-آن که جلو است

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

دو دو زدن-تکان تکان خوردن

حق نشناس-نا سپاس

روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن
خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج
چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

حاجیت-بنده

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

با کسی بحث و مجادله کردن

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

 

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

جَخت-متضاد صبر

 

 

دوا درمان-مداوا-معالجه
اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن

دل دادن و قلوه گرفتن-غرق گفت و گو و راز و نیاز بودن
دهان کسی چاک و بست نداشتن-ناتوان بودن در رازداری
تُف کار-بچه باز

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

 

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

تاب خوردن-بازی کردن با تاب-پیچ و خم برداشتن

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

 

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

راستکی-واقعی
آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

 
از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند
خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

دلمه شدن-بسته شدن

 

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

 

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

خریت-نادانی-حماقت

 

دله دزد-آفتابه دزد-دزدی که به چیزهای کم ارزش قانع است

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

جوراجور-دارای انواع گوناگون

جان کلام-اصل مطلب

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

 

خروس خوان-هنگام سحر
تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

 

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

 

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

دست کردن-دست فرو بردن