ف قابل دسترسی نمی‌باشد، گردآوری اطلاعات از طریق کتابخانه‌ای می‌باشد، لذا در این روش ابتدا اطلاعات موجود به شیوه فیش‌برداری از منابع موجود در مراکز اسناد و کتابخانه‌ها جمعآوری و سپس جهت استنتاج نتایج از روش تحلیل کیفی و مفاهیم استفاده خواهد شد .
روش و ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق اسنادی، کتابخانه‌ای و فضای مجازی با استفاده از پایان‌نامه‌ها، کتب، روزنامه‌ها، مجلات، مقالات تحقیقی چاپ شده، پایگاه‌های اینترنتی و غیره می‌باشد.
مراحل اجرای آن عبارت است از :
1 – تهیه و تکمیل طرح تحقیق.
2- شناسایی گسترده منابع ( مأخذ شناسی).
3-بررسی اجمالی منابع و تهیه سرفصل‌ها و فهرست موضوعات و عناوین اصلی و فرعی.
4-فیشبرداری از منابع بر اساس فهرست‌ها و سر فصل‌ها.
5-دستهبندی و تحلیل فیش‌ها.
6-نگارش و تدوین مطالب و دریافت نظرات اصلاحی.
1-6-5: روش تجزیه وتحلیل
در این تحقیق با توجه به موضوع و اهداف مطرح شده و اینکه در این پژوهش تحلیل یک پدیده سیاسی مورد نظر بود، لذا از روش توصیفی و تحلیلی که نوعی روش تحقیق کیفی است، استفاده شده است. روش توصیفی و تحلیلی به منظور توصیف سیستماتیک موقعیت یا زمینه مورد علاقه با دقت و حفظ عینیت به کار می‌رود. (خاکی،233:1387)
مبنا و معیار در تجزیه و تحلیل توصیفی ـ تحلیلی، مشخصاً عقل، منطق، تفکر و استدلال است، یعنی محقق با استفاده از عقل و منطق، غور و اندیشه، باید اسناد و مدارک و اطلاعات را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد و حقیقت و واقعیت را کشف، و درباره فرضیه‌ها اظهار نظر نماید.
1-7-پیشینه تحقیق:
با توجه به بررسی میدانی، کتابخانه‌ای و اینترنتی که از منابع مختلف صورت گرفته است، کتاب، مقاله، پژوهش و پایاننامه‌ای که موضوع آن دقیقا منطبق با عنوان تحقیق باشد، به دست نیامده است.
با بررسی مطالعه تحولات کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، موضوعی که ذهن هر محققی را به خود جلب می‌کند، این است که این تحولات اولاً چه ماهیتی دارد و ثانیاً علت این تحولات چیست؟ در چند سال اخیر صاحبنظران در مقالات متعددی به تجزیه و تحلیل انقلاب خاورمیانه پرداخته‌اند.
توضیح اینکه، بدیع بودن و غیرمنتظره بودن پدیده مورد نظر در موضوع تحقیق، سبب شده کمتر کتب جامع و کاملی در این خصوص یه رشته تحریر دربیاید. هر چند در این مدت (کمتر از 4 سال) گزارش‌ها، تحلیل، گفتگوها و مقالات متعددی در این باره، هم در خارج از کشور و هم در داخل کشور، منتشر شده است، لیکن سیال بودن و در جریان بودن خود پدیده، سبب شده که آثار مرتبط با این موضوع بخش مهمی از تلاش خود را صرف توصیف و شرح وقایع رخداد کنند و در نتیجه از بار تحلیلی بحث بکاهند.
در این بخش با پرداختن به خلاصه پژوهش‌های مرتبط، (کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌ها) به بررسی پیشینه تحقیق پرداخته شده است.
1-7-1: کتاب :
الف: یوسفی، بتول، ” مبانی نظری بیداری اسلامی در قرن اخیر با تاکید بر اندیشه‌های مقام معظم رهبری”، چاپ اول، موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، 1391
در این کتاب نویسنده در بررسی مبانی بیداری اسلام در قدم اول، اصول کلی بیداری اسلامی را بیان نموده و سپس به بیان مبانی و اصول بیداری در میان اهل سنت و متفکران آن پرداخته و در فصل دوم جریان بیداری اسلامی شیعه با نگاهی جدید به جریان سیاسی معاصر ایران دنبال شده است. و در فصل سوم به بررسی دیدگاه حضرت امام خمینی (ره) در خصوص بیداری اسلامی و تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر بیداری اسلامی تبیین شده، و در فصل چهارم نیز بیداری اسلامی از منظر آیت الله سید علی خامنه‌ای، به طور مفصل تشریح شده است .
ب: دکمجیان، هرایر،” جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب”، ترجمه حمید احمدی، چاپ سوم، سازمان انتشارات کیهان، 1377
نویسنده در این کتاب به تحلیل جنبش‌های اسلامی در کشورهای اسلامی می‌پردازد و علاوه بر مباحث نظری تحلیلی، سیر تحول جنبش‌های اسلامی در کشورهای اسلامی، اطلاعات گسترده‌ای پیرامون 184 گروه اسلامگرا در جهان عرب ارائه می‌دهد و در بررسی علل ظهور احیاطلبی اسلامی، رستاخیز اسلامی را یک حرکت ادواری می‌داند که در طول تاریخ اسلامی روی داده است. وی برخلاف برخی از محققان و روزنامهنگاران غربی که از واژه بنیادگرایی به عنوان یک پدیده منفی استفاده می‌کنند، معتقد است که بنیادگرایی اسلامی را باید در چارچوب گفتمان گروه‌های اسلامی به عنوان جریانی در نظر گرفت، که به رغم خود در صدد است با توسل به اصول و منابع اولیه عقیده اسلامی، به اصلاح جامعه دست بزند.
ج- پورسید، فرزاد،” بیداری اسلامی در جهان عرب”، چاپ اول، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1392
این کتاب هم چارچوب‌های نظری تحولات جهان عرب را مدنظر دارد و هم انقلاب‌های عربی را به صورت موردی از جنبه‌های گوناگون بررسی و تجزیه و تحلیل می‌کند، تلفیق مطالعات نظری و موردی، جدید و به روز بودن موضوع و گروهی بودن کار، از ویژگی‌های اصلی این کتاب است.
د: ابراهیم، سعدالدین، “کتاب بیداری اسلامی (دلایل و ریشه‌ها)”، مترجم کمال باغجری، موسسه فرهنگی و تحقیقات بینالمللی و ابرار معاصر تهران، چاپ اول، 1390
این کتاب که توسط مرکز پژوهش‌های وحدت عربی به عنوان جامعه و حکومت در جهان عرب در اواخر دهه هشتاد انتشار یافته است، با کاویدن ریشه‌های پیدایش حکومت‌های ملی و جوامع مدرن عربی و نیز بررسی روابط پیچیده این دو، جوانب متعدد بحران کشورهای عربی را در زمان نگارش به بهترین شکل ممکن آشکار می‌سازد. این کتاب با تحلیل دقیق ساختارهای سیاسی، اجتماعی و تا حدی اقتصادی بارها و بارها هشدار می‌دهد که استمرار این روند در یک تا دو دهه آینده به تحولاتی گسترده در جهان عرب منجر خواهد شد.
ذ: فوران، جان،” نظریه پردازی انقلاب‌ها”، ترجمه فرهنگ ارشاد، چاپ پنجم، نشر نی، 1390
بخش اول کتاب، نظریهپردازی ساختاری در باب انقلاب را دنبال می‌کند. در بخش دوم کتاب توجه نویسندگان به مقوله کارگذاری و فرهنگ متمرکز شده است و فصل سوم به کارگذاران انقلاب، ستیز نخبگان و بسیج توده‌ای می‌پردازد و فصل چهارم افزایش جمعیت و بحران‌های سیاسی در تاریخ بررسی شده و در فصل پنجم، انقلاب در جهان واقعی و در فصول بعدی جمعیت و انقلاب‌ها، شکلگیری انقلاب و نقش فرهنگ و مطالعات فرهنگی در بازشناسی انقلاب و جامعه شناسی تطبیقی – تاریخی انقلاب اجتماعی کشورهای جهان سوم پرداخته شده است.
1 ـ 7 ـ 2: پایان نامه:
ـ “علل و ریشه‌های انقلاب 2011 مصر” پایان‌نامه کارشناسی ارشد، احمد حیدرپور ملکشاه ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال انتشار 1391، استاد راهنما: علی کریمی حله – استاد مشاور: مهدی رهبری.
در این تحقیق بر روی علل و ریشه‌های انقلاب مصر که به ایجاد بحث‌های زیادی منجر گردیده، متمرکز شده است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که عوامل متعددی در به وقوع پیوستن این انقلاب سیاسی موثر بوده‌اند. در همین زمینه این تحقیق به این نتیجه رسیده است که از مهم‌ترین عوامل رخ نمودن این پدیده؛ اسلامگرایی گروه‌های مذهبی مانند اخوانالمسلمین، دموکراسیخواهی گروه‌های لیبرال و شرایط اسفناک اقتصادی در میان توده‌های محروم مصری بوده‌اند. همچنین جهانی شدن و فناوری‌های ارتباطی که منجر به ایجاد شبکه‌های اجتماعی مجازی گشتند نیز در این رویداد قابل توجه بوده است. به علاوه؛ تاثیر بیداری اسلامی در کشور همسایه تونس و جنبش اجتماعی فراگیر، به عنوان عوامل تقویت کننده، موجب تشویق ایجاد تغییر و برانگیختن اقدام جمعی که با بسیج گسترده سیاسی همه گروه‌های مخالف و بیطرفی نظامیان همراه گشت، در پیروزی انقلاب نقش داشته‌اند.
ـ “تحولات منطقه خاورمیانه از منظر سازهانگاری(نقش هویت در حرکت‌های سیاسی و اجتماعی اخیر)” پایان نامه کارشناسی ارشد، محمد ابراهیم کیابیاتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دانشکده علوم سیاسی، خرداد 91، استاد راهنما: دکتر محمد علی خسروی ـ مشاور: دکتر ارسلان قربانی.
این پایان نامه از 5 فصل تشکیل شده است. در فصل اول به کلیات طرح تحقیق پرداخته شده است. در فصل دوم ادبیات و مبانی نظری پایان نامه در قالب تئوری سازهانگاری و هویت مورد بررسی قرار می‌گیرد. در فصل سوم پیشینه تاریخی و روند تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه مورد تحقیق قرار گرفته است. در فصل چهارم عوامل موثر در شکلگیری حرکت‌های سیاسی اجتماعی خاورمیانه مورد امعان نظر قرار گرفته و در فصل پنجم به نقش و تأثیر هویت در تحولات خاورمیانه پرداخته شده است.
ـ “تاثیر بیداری اسلامی به تحولات دهه اخیر خاورمیانه”پایان نامه کارشناسی ارشد سید روح ا… موسوی، دانشکده باقرالعلوم (ع) دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی، سال انتشار 1391، راهنما: محمد ستوده آرانی ـ مشاور: عبدالوهاب فراتی
در این تحقیق تاثیر بیداری اسلامی بر تحولات دهه اخیر خاورمیانه را در قالب نظریه پخش تبیین شده است. در این راستا، به سه رویکرد در جهان اسلام نسبت به غرب پرداخته شده است. این سه رویکرد: 1-غربگرایی2- ملیگرایی 3-اسلامگرایی.که اسلامگرایی یا همان بیداری اسلامی به سه مرحله تقسیم شده، که عبارتند از:1-مرحله فریادگری بیداری اسلامی(تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران)2 -مرحله عملگرایی بیداری اسلامی (دوره پیروزی انقلاب اسلامی ایران)3-مرحله گسترش و نفوذ بیداری اسلامی (بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران) و سه حادثه که باعث رشد روند اسلامگرایی شده که عبارتند از:1-انقلاب اسلامی ایران 2-فروپاشی شوروی 3-حادثه 11سپتامبر، که در این نوشتار به مباحث پس از این حادثه تاکید شده و به تحولات سیاسی و اجتماعی مهم که در طول دهه گذشته در منطقه و ماهیت این تحولات، علل بروز و تشدید آن، نقش ایران به عنوان مبداء پخش این تحولات، بازیگران حاضر در آن و اهداف هر یک از آن‌ها و نیز برخی موانع که سر راه بیداری اسلامی و پخش الگوی ایران قرار دارد پرداخته شده است. در پایان نتیجه گرفته شده است که تحولات اخیر در منطقه ادامه موج بیداری اسلامی از سال‌های پیش است.
1 ـ 7 ـ 3: مقالات
مقاله: “تحولات در جهان عرب: بهار یا خزان ؟”، (دیوید سورنسون) در این مقاله سورنسون دلایل تحولات عربی و پیامدهای آن را برای جهان عرب و ایالات متحده آمریکا بررسی می‌کند. سورنسون شرایط مورد نیاز برای دموکراسی را شرح داده و موانع دموکراتیزاسیون کشورهای عربی را مورد بررسی قرار می‌دهد و رسیدن به دموکراسی را بسیار زمان‌بر می‌داند. وی شرایط اقتصادی جامعه را در روند دموکراسی بسیار تأثیرگذار می‌داند و از نقش نظامیان و اسلامگرایان سخن به میان می‌آورد.
ریچارد هاس در نوشته خود با عنوان “چگونه دومین بیداری عربی را تعبیر کنیم ؟” این تحولات را دومین بیداری عربی نامیده است. از دید او، اولین بیداری عربی حدود 75 سال قبل بر ضد اروپایی‌ها و تحت تاثیر ناسیونالیسم عربی اتفاق افتاد. هاس مدعی است دومین بیداری عربی نه بر ضد آمریکا و اسرائیل، بلکه پدیده خانگی و داخلی، بر ضد رهبران غیر پاسخگو و سرکوبگر می‌باشد.
آتول آنجا، در مقاله خود به موضوع اعتراض‌های جهان عرب پرداخته و به شباهت‌های این اعتراض‌ها اشاره دارد وی مدعی است تحولات دنیای عرب سه ویژگی مشترک دارد که عبارتند از : الف) این تحولات به رهبری جوانان اتفاق افتاد. ب) از لحاظ روش و تاکتیک عمدتآً صلحآمیز بود. و ج) از لحاظ تقاضا به دنبال دمکراسی، قانونگرایی، دسترسی به حقوق شهروندی و احترام به حقوق بشر می‌باشد.
از مقالات فارسی نگاشته شده، می‌توان به مقاله حسین دهشیار با عنوان “بهار عرب: شورش بر مدرنیته وارداتی” اشاره کرد، دهشیار با اتخاذ رویکرد تاریخی سعی در تحلیل وقایع جهان عرب می‌نماید و چنین نتیجهگیری می‌کند که ناتوانی دولت‌های عربی در ایجاد