ساختار حمایت قانونی از بعد ملی

3-5-1- اروپا

3-5-1-1- کنوانسیون اختراع اروپا

قانون اختراعات اروپا تابع کنوانسیون اختراعات اروپا است. معاهده ای بین همه اعضای اتحادیه اروپا و چند کشور اروپایی دیگر. همراه با سیستم اروپا، قوانین اختراع ملی در اروپا فرصت‌های مضاعفی را برای اظهارنامه‌ی اختراع در سطح ملی ایجاد می‌کند. برخلاف دیگر حوزه های مالکیت فکری مانند قوانین علائم تجاری و کپی رایت، قانون اختراع در سطح اروپا به طور گسترده‌ای در عدم هماهنگی به سر می‌برد. تنها دستورالعمل موجود در این حوزه دستورالعمل بیوتکنولوژی است که در سال 1998 اتخاذ شد. قوانین اختراع ملی و کنوانسیون اختراع اروپا از نظر ساختاری مشابه‌اند. حق اختراع به اختراعاتی با موضوعات مشخص اعطا می‌گردد، مشروط بر اینکه الزامات رسمی آن رعایت شوند.

نقش اصلی در ارتباط با ثبت اختراع برنامه های کامپیوتری در اروپا، توسط اداره‌ی اختراع اروپا ایفا می‌شده و هنوز هم ایفا می‌گردد. بر اساس مقررات کنوانسیون اختراع اروپا که در سال 1973 امضاء شد، اداره اختراع اروپا حق اختراع اروپایی را به منظور ایجاد وحدت در روند ثبت اختراع در جامعه‌ی اروپا اعطا می‌نماید.

قانون معمولاً به طور صریح آنچه را که ساختار یک اختراع را تشکیل می‌دهد تعریف نمی‌کند. طبق ماده 52 کنوانسیون اختراع اروپا «حق اختراع اروپایی به اختراعاتی اعطا می‌گردد که دارای کاربرد صنعتی جدید و بدیع باشد. متعاقباً تبصره های ماده 52 کنوانسیون، موضوعاتی را نمی‌توانند موضوع اختراع باشد، برشمرده است. برخی از این موضوعات مانند کشفیات و تئوری‌های علمی به ذات، قابل ثبت به عنوان اختراع نیستند. (ماده‌ی (2) 52 کنوانسیون). همچنین موضوعاتی مانند روش‌های درمانی هستند که به دلایلی از جمله نظم عمومی در ماده (4) 52 کنوانسیون مستثنی شده‌اند. برنامه های کامپیوتری در استثنائات تبصره 2 ماده صراحتاً مورد اشاره قرار گرفته است.

تبصره 3 این ماده نیز مشخص کرده است که موضوعات برشمرده شده در تبصره‌ی 2 تنها در مفهوم دقیق کلمه، از قابلیت ثبت به عنوان اختراع محروم هستند، به عنوان مثال، تئوری‌های شیمیایی، در مفهوم دقیق آن نمی‌توانند به عنوان اختراع تلقی شوند اما یک تئوری شیمی که به یک داروی جدید منجر می‌شود به راستی می‌تواند در مفهوم ادعای اختراع دارویی قابل ثبت به عنوان اختراع قرار گیرد. همچنین، اگر یک برنامه‌ی کامپیوتری اگر قسمتی از ادعاهای اختراع، تشخیص ایرادات باشد می‌تواند به عنوان اختراع تلقی گردد. از ماده‌ی 52 این‌گونه می‌توان برداشت کرد که یک اختراع قانونی الزاماً باید دارای شرایط دیگری هم باشد تا بتوانند به عنوان یک اختراع تلقی گردد.

اولاً، اختراع باید آنچه را که گام ابتکاری نامیده می‌شود در برداشته باشد. چیزی که اختراع را بدیع می‌سازد شرایطی است که برای جدید بودن اختراع لازم است و در ماده‌ی 54 کنوانسیون آمده است. الزامات گام ابتکاری، در ماده‌ی 56 کنوانسیون تشریح شده است که بیان می‌کند اختراع باید برای یک شخص ماهر در فن بدیهی نباشد. کاربرد صنعتی، هم در ماده‌ی 57 مورد تصریح قرار گرفته که مقرر می‌دارد یک اختراع باید در هر نوع صنعت ساخته یا استفاده شود.

علاوه بر الزامات مطرح، معمولاً این‌گونه تلقی می‌شود که اختراع باید فنی هم باشد تا اختراع تلقی شود. این شرط صریحاً در کنوانسیون اختراع اروپا مورد اشاره قرار نگرفته است،اما از اصل 27 کنوانسیون این مطلب برداشت می‌شود. اصلی که بیان می‌کند توصیف اختراع باید زمینه‌ی فنی‌ای را که اختراع به ان مرتبط است را تصریح نماید. هیچ تعریف قانونی که در خصوص واژه فنی مورد توافق کلی قرار گرفته باشد در این متن وجود ندارد.

در خصوص یکی از شرایط اختراع، که باید دارای کاربرد صنعتی باشد، ابهامی وجود دارد، طبق ماده 57 کنوانسیون اروپا به طور ضمنی ویژگی فنی آن را هم بیان می‌کند. این ابهام ممکن است در نتیجه تفاوت‌ها در معنی واژه‌ی «صنعت» در زبان‌های مختلف اروپایی باشد. در زبان فرانسه و هلندی واژه «صنعت»، تنها برای صنعت تولید که به طور بسیار مضیق ویژگی فنی را تعریف می‌کند، بکار می‌رود. اما در زبان انگلیسی واژه‌ی «صنعت» حقیقتاً به هر نوع صنعت حتی صنعت دولتی هم اطلاق می‌شود. به طور مشابه در زبان آلمانی هم «کاربرد تجاری» معنای وسیع‌تری از صنعت تولیدی را البته نه به وسعت زبان انگلیسی در خصوص واژه‌ی صنعت در بر می‌گیرد. در ادامه ابتدا به بحث پیرامون جنبه های شکلی قانون اختراع در اروپا خواهیم پرداخت.

3-5-1-1-1- جنبه های شکلی و رویه قضایی حقوق اختراع اروپایی

حق اختراعات اروپایی از سوی اداره‌ی اختراع اروپا اعطا می‌گردد. زمانی که یک حق اختراع اروپایی اعطا شده باشد، به دارنده‌ی حق، این امکان را می‌دهد تا در هر کشور طرف قرارداد با کنوانسیون اختراع اروپا، همان حقوقی را که به یک حق اختراع ملی اعطا می‌شود، داشته باشد. در نتیجه در رسیدگی قضایی به اختلافات در خصوص حق اختراع، از سوی دادگاه ملی یا اروپا به ترتیب زیر رای داده می‌شود:

استیناف خواهی در برابر آراء اداره‌ی اختراع اروپا، به خصوص در مرحله‌ی اعطای حق اختراع، نزد هیئت استیناف صورت می‌گیرد، این هیئت‌های استیناف رسماً عضو سیستم اداره اختراع اروپا هستند، آن‌ها در موقعیتی هستند که به طور مستقل از تصمیم اداره‌ی اختراع اروپا رای می‌دهند. در این مرحله، استیناف خواهی دیگری ممکن نیست. کنوانسیون اختراع اروپا، در صورت نقض حقوق اختراع اروپا تصمیم گیری را به دادگاه های ملی کشور های طرف قرارداد واگذار می‌کند. در این مرحله، استیناف خواهی تنها در خود کشور تا بالاترین سطح از دادگاه ملی ممکن است. دادگاه های ملی ممکن است رای کنوانسیون اختراع اروپا را به صورت مختلفی تفسیر کنند.

برای مثال ممکن است یک حق اختراع اروپایی در یک کشور باطل اعلام شود.