منفی دولت نسبت به جریان‌های چپ و تضعیف توان اقتصادی دولت در این گشودگی بیتاثیر نبوده است. در 1978 کنگره زیرزمینی اسلامگرایان در حاشیه شهر منوبه در غرب پایتخت برگزار شد و در طی آن دو جریان از هم منشعب شدند: جریانی که خود را امتداد اخوانالمسلمین می‌خواست، به رهبری راشدالغنوشی و عبدالفتاح مورو و جریانی که خواهان استقلال بود، به رهبری صلاحالدین جورشی و احمیده نیفر. این جریان دوم، جریان اسلامگرایی ترقیخواه یا اسلام آیندهگرا تشکیل دادند. (همان: 33)
با این حال، در این کنگره جریان نخست برتری یافت و رهبری جنبش را در دست گرفت و غنوشی به امارت این جنبش رسید. در 1981 نیز ریاست او تمدید یافت و وی اعلام کرد جنبش را به حزبی سیاسی با نام التجاهالاسلامی تغییر داده است. با روی کار آمدن بنعلی رهبران این جنبش را که در زمان بورقیبه زندانی شده بودند، آزاد شدند و این بار نام حزبشان را به حزب (النهضه) تغییر دادند و عنوان اسلامی را هم حذف کردند تا حساسیت برنانگیزد. اما دولت بنعلی نیز به بهانه اینکه این حزب دینی است آن را منحل کرد. (دکمیجان، 1390: 366)
اسلام سیاسی تونسی از برخی منابع فکری و سیاسی متاثر بوده که میراث اخوانالمسلمین مهم‌ترین منبع فکری آن به شمار می‌آید. با بازگشت راشدالغوشی در 1969 به تونس و فعالیت‌های او همراه گروه کوجکی از دوستانش، نشانه‌هایی از جنبش اسلامگرا بروز کرد که تشابه فراوانی با اخوانالمسلمین داشت. افزون بر این نمی‌توان تاٌثیر گفتمان انقلاب اسلامی ایران را در میان اسلامگرایان تونسی نادیده گرفت. (مرادی،126:1389)
در تونس اگر چه تا پیش از این ساختار نظام سکولار بوده اما فضای جامعه، اسلامی بود و همواره اسلامگرایان از هر فرصتی برای اعتراض علیه نظام سکولار حاکم بر این کشور استفاده می‌کردند و در این تحولات نیز نقشی چشمگیر داشتند. مردم تونس در تظاهرات اخیر خود که به سقوط رزیم بن‌علی منجر شد، علاوه بر اعتراضات معیشتی علیه فساد و سرکوب فعالیت احزاب اسلامی و شخصیت‌های مذهبی در این کشور معترض بودند، اما باید توجه داشت که اگر چه فضای برای اسلامگرایان آماده است اما اسلام شمال آفریقا به ویزه تونس اسلام اعتدال است؛ چون محیط بحران در آفریقا کمتر از خاور میانه است و بحران‌هایی مثل مناقشه اعراب – اسرائیل در آنجا وجود ندارد. اما با این حال تاًثیر انقلاب اسلامی ایران بر تونس و تحولات اخیر در آن، وضعی را که در آن در دوران بورقیبه و بنعلی نمادهای مذهبی از سطح جامعه برچیده شده بود، تغییر داد و فضای جدیدی ایجاد کرد. در فضای جدید، با تلاش اسلامگرایان صدای اذان مسجد، نماز جمعه و سایر نمادهای مذهبی دوباره دیده و شنیده می‌شود. در این بین نجیب الشابی یکی از وزیران دولت موقت تونس که از رهبران احزاب مخالف زینالعابدین بن‌علی دیکتاتور مخلوع محسوب می‌شود، با اشاره به دیدار اخیر نخست‌وزیر با بزرگ‌ترین حزب اسلامی تونس (النهضه) از ورود اسلام سیاسی به عرصه تصمیمسازی این کشور خبر داد. اشابی با تاًیید ورود اسلام میانه‌رو به حیات سیاسی تونس تاًکید کرد: نخست وزیر اخیراً دیداری با حزب النهضه، بزرگ‌ترین حزب اسلامی تونس که در گذشته فعالیت‌هایش ممنوع شده بود، داشته است و اسلام سیاسی میانه‌رو در تونس جایگاه مهمی برای خود دارد. (سایت تابان سنتز،1390)
هم اکنون با فضای به وجود آمده در تونس زمینه برای رشد و مشارکت سیاسی جریان‌های اسلامی فراهم شده و اسلامگراها قادرند مشارکت خود را در امر سیاست و به تبع آن در سایر حوزه‌ها افزایش دهند. اسلامگراها باید به این نکته توجه داشته باشند که اگر قصد ندارند دوباره به وضعیت خفقان در زمان حکومت بنعلی برسند باید خود را برای مشارکت و حضوری فعال در عرصه سیاسی تونس آماده کنند. اسلامگرایان هم اینک با موقعیتی استراتژیک برای افزایش نفوذ خود روبرو هستند. جریان اسلامی النهضه که مدت‌هاست فعالیتش توسط دولت سابق محدود شده بود با توجه به جایگاهی که در میان مردم تونس دارد، می‌تواند رهبری اسلامگرایان را بر عهده بگیرد و راه را برای ورود اسلامگرایان به عرصه سیاست هموار کند.
برگزاری انتخابات و به دنبال آن پیروزی قاطع اسلامگرایان در انتخابات مجلس موسسان تونس مشتی محکم بر دهان امپریالیسم غرب به ویژه آمریکا و پیام امیدی برای آزادی‌خواهان مسلمان منطقه گردید. راشد الغنوشی رهبر اسلامگرای تونس نیز برگزاری انتخابات مجلس ملی موسسان در کشورش را تاریخی و بینظیر عنوان کرد و گفت : من 70 سال عمر دارم اما این اولین انتخاباتی است که در آن رأی می‌دهم. (تبیان، 1390)
از آغاز خیزش مردم تونس، غرب به ویژه آمریکا در تلاش بود تا قیام مردم تونس را دموکراتیک و اصلاحطلبانه نشان دهد، نه اسلامخواهی. و این در حالی است که تونسی‌ها در طول قیام، متأثر از انقلاب اسلامی ایران و به مانند مردم ایران در طی انقلاب اسلامی، در راهپیماییها و تظاهرات گسترده خود شعارهای اسلامی سر می‌دادند و بر همین اساس مقامات ارشد ایران، از جمله رهبر معظم انقلاب در سخنان خود، خیزش مردم منطقه به ویژه تونس را از همان ابتدا بیداری اسلامی توصیف کردند. “به رغم تسلط و تلاش حاکمان سکولار و تلاش‌های پیدا و پنهان آنان برای دین‌زدائی در این کشورها، اسلام، با نفوذ و حضوری نمایان و پرشکوه، هدایتگر دل‌ها و زبان‌ها گشته و چون چشمه‌ای جوشان در گفتار و کردار توده‌های میلیونی، به اجتماعات و رفتارهای آنان طراوت و حیات بخشیده است. ماذنه‌ها و مصلاّها و تکبیرها و شعارهای اسلامی، نشانه‌ی آشکاری از این حقیقت و انتخابات اخیر تونس، برهان قاطعی بر این مدعا است. بیگمان انتخابات آزاد در هر کشور اسلامی دیگر هم نتیجه‌ئی جز آنچه در تونس پیش آمد، نخواهد داشت.”(آیت الله خامنه‌ای،1390)
شمارش آرای انتخابات مجلس موسسان تونس نشان داد که حزب اسلامگرای النهضه با برتری قاطع بر دیگر احزاب از جمله حزب سکولار دموکراتیک پیشرو، پیروز شده است. در انتخابات مجلس موسسان که در تاریخ 23 اکتبر 2011 برگزار شد، حزب اسلامگرای “النهضه” موفق شد از مجموع 217 کرسی مجلس موسسان 89 کرسی و به عبارتی 41/47 درصد آرا را به اختصاص دهد. (خبرگزاری کیهان، 1390) پیروزی اسلامگرایان در تونس، پیام‌های خاصی را در دل خود جای داده است. پیام‌هایی که مخاطبان آن هم غرب به رهبری آمریکا است و هم کشورهای به پا خاسته منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا. اولین و مهم‌ترین پیام پیروزی اسلامگرایان این است که قیام مردم تونس اسلامی بوده است نه سکولار و اصلاح طلبانه، پیامی که صحت برداشت و تعابیر ایران از خیزش مردم تونس را به اثبات رساند. از طرف دیگر پیروزی حزب اسلامگرای النهضه پاسخ روشنی به غرب و آمریکا بود که تلاش داشتند خیزش تونسی‌ها را سکولار نشان دهند. الغنوشی، رهبر حزب اسلامگرای تونس نیز طی گفتگویی به صراحت اعلام کرد قانون اساسی که تونسی‌ها بر سر آن اتفاقنظر دارند از دولت سکولار حرفی به میان نیاورده بلکه از دولت اسلامی سخن می‌گوید. همچنین الغنوشی در گفتگو با روزنامه “زوددویچه سایتونگ” اظهار داشت؛ ما می‌خواهیم یک سیستم دموکراتیک بر مبنای ارزش‌های اسلامی در کشورمان برقرار کنیم. الغنوشی اسلام را دین مساوات، برابری، طرفداری آزادی و رهایی انسان‌ها از قیود موجود دانست و تاکید کرد ما به اسلامی اعتقاد داریم که با دموکراسی و آزادی کاملا هماهنگ است و اسلامی که ما در تونس آن را محقق خواهیم کرد هیچ ارتباطی با سرکوبگری ندارد. (روزنامه کیهان،16:1390) توجه به این اظهارات می‌توان نتیجه گرفت که نمایندگان حزب النهضه در مجلس موسسان که وظیفه آن انتخاب رئیس دولت جدید و تهیه پیشنویس قانون اساسی جدید است ، فردی اسلامگرا را برای ریاست دولت انتخاب کند و در قانون اساسی جدید بر دین اسلام به عنوان دین مرجع تاکید نماید.( بولتن نیوز، 1390)
فصل پنجم
بیداری اسلامی : مصر
5 ـ 1: مقدمه:
رسانههای امریکا در روزهای اول تحولات عظیم مصر را در حد یک “چهارشنبه سوری ایرانی” تقلیل دادند تا وانمود کنند که از آن نگرانی ندارند. بعضی از عناصر سیاسی ایرانی هم تحولات مصر را تلاشی برای دستیابی به دموکراسی و آزادی‌های مدنی نام نهادند و خود را نیازمند پاسخ به این سوالات کلیدی ندیدند که: “اگر این انقلاب برای دموکراسی است، پس چرا احزاب سیاسی پرچمدار آن نیستند و چرا با وجود وعده‌های پیدرپی مبارک به بازکردن فضای سیاسی و برگزاری انتخابات آزاد، تظاهرات کنندگان، خیابان‌ها را ترک نمی‌کنند؟
در واقع غرب، کشورهای عربی و دنباله‌های ایرانی آنان مایلند هر نامی را به انتفاضه و انقلاب مردم مصر بدهند بجز آنکه آن را به نام واقعی آن بخوانند. آنان از کنار نمازهای جماعت، شعارها و سربندهای ” الله اکبر” و پلاکاردهای “الاسلام هو الحل” می‌گذرند و تصویر مبارک در قاب ستاره داوود – جنبه ضدصهیونیستی تظاهرات مردم- و تصاویر مشترک مبارک- اوباما- به نشانه ضدآمریکایی بودن – و کفش‌های نشانه رفته به سمت تصاویر مبارک – به نشانه پیوند با منتظر الزیدی عراقی را که به بوش حملهور شد- به کلی فراموش می‌کنند؛ اما بالاخره باید دید که آیا محافل اطلاعاتی امریکا، اسرائیل و عربستان و غیره هم سادهلوحانه چشم خود را تا آخر به واقعیت می‌بندند؟
در روزهای پایانی تظاهرات منتهی به فرار مبارک، مقامات اسرائیلی و بعضی از محافل تخصصی امریکایی به این حقیقت اعتراف کردند که: “آنچه اینک در خیابان‌های مصر می‌گذرد، یادآور رخدادهایی است که در سال 57 در ایران شاهد بوده‌ایم.”
5 ـ 2: وضعیت و موقعیت مصر
مصر در جنوب دریای مدیترانه و غرب دریای سرخ قرار داشته و از غرب با لیبی و از جنوب با سودان همسایه است. مصر از سوی شبه جزیره سینا با رژیم صهیونیستی و نوار غزه در فلسطین مرز زمینی دارد (جهانگستر، شماره 73:77). مصر با بیش از 80 میلیون جمعیت که 90 درصد آن مسلمان می‌باشند از کشورهای مهم جهان اسلام و منطقه خاورمیانه و قاره آفریقا محسوب می‌شود که به علت هممرزی با رژیم صهیونستی، کانال سوئز و داشتن خط ساحلی با دریای سرخ و مدیترانه یک کشور استراتژیک در منطقه محسوب می‌شود. (پژوهش‌های منطقه‌ای، 155:1389) اکثر جمعیت بیش از ?? میلیون نفری آن در کنار رود نیل زندگی می‌کنند. کرانه‌های رود نیل منطقه‌ای است که ?? هزار کیلومتر مربع یعنی حدود یک بیست و پنجم این کشور و تنها زمین‌های بارور آن را تشکیل می‌دهد. بخش عمده این کشور که در مجموع یک میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد، از بیابان تشکیل شده و جمعیت پراکنده‌ای را در خود جای داده است. مصر یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری بوده و آثار باستانی متعدد موجود در این کشور که مهم‌ترین آن‌ها اهرام سه‌گانه است گردشگران زیادی را جذب این کشور می‌کند. حدود ?? درصد نیروی کار مصر در بخش گردشگری و شهرهای تفریحی ساحل دریای سرخ فعالیت دارند. اقتصاد مصر یکی از متنوع‌ترین‌ منابع درآمدی را در کشورهای خاورمیانه داراست و بخش‌های گردشگری، کشاورزی، صنعت و خدمات هر یک به نسبتی تقریباً مساوی در تولید داخلی این کشور سهم دارند.
5 ـ 3 : تاریخ سیاسی مصر
مصر تاریخی 6000 ساله دارد و قدیمی‌ترین تمدن سامی را در خود جای داده و محل پیدایش و گسترش ادیان بوده است. پیامبران بسیاری از مصر مبعوث شده و سلسله‌های حکومتی قدرتمندی در این کشور پدید آمده‌اند. مصر در سال 19 هجری قمری آغوش خود را به روی اسلام گشود و سپس در گسترش اسلام، عهده دار نقش‌های مهمی شد. در اوسط قرن چهارم هجری-358 ه ق- اولین سلسله اسلامگرا- دولت فاطمی- در این کشور پایه گذاری شد که 200 سال- تا روی کار آمدن سلسله ایوبیان در سال 552 ه ق-دوام آورد. البته در این زمان قلمرو حاکمیت امرای فاطمی از قاهره –