تاریخچه پیدایش اینترنت در جهان

اینترنت چیست؟
فناوری رایانه و اینترنت به طور وسیعی در جامعه گسترش پیدا کرده و با تمامی جنبههای زندگی از مدرسه تا محل کار، خدمات بانکی، خرید و فروش، پرداخت مالیات و حتی رأیگیری تلفیق شدهاست (شیلز و بهارمن[1]، 2000). مهمترین تغییر ایجاد شده بهوسیله فناوری توسط مارشال مک لوهان[2] در یک جمله خلاصه شده و آن تبدیل جهان به یک دهکده واحد است؛ بدین معنا که مردم نقاط مختلف در سراسر کره زمین به مثابه یک دهکده، امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند (شفیعی، 1386). امروزه اینترنت یک وسیله حیاتی برای بسیاری از مردم به شمار میرود. با وجود این و علیرغم امتیازها و قابلیتهای فراوان، اینترنت مشکلات جدی بسیاری ایجاد کرده است که از آن جمله میتوان به انبوهسازی و انفجار اطلاعات، ارایه تصاویر و مطالب نابهنجار و مشکلات محرمانگی اطلاعات اشاره کرد. با این حال دسترسی به اینترنت در سراسر دنیا، پدیدهای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان اینترنت قرار میگیرند. در بین کاربران اینترنت، جوانان و دانشجویان بیشترین استفادهکنندگان هستند (معیدفر و همکاران، 1390). دانشجویان در مقایسه با سایر اقشار اجتماع به عنوان یکی از اصلیترین کاربران اینترنت محسوب میشوند، به طوریکه اینترنت به عنوان جزیی از زندگی روزانه آنان قرار گرفتهاست. دانشجویان به واسطه کارکردهای متنوع فناوری با انگیزههای متفاوتی، از اینترنت استفاده میکنند (پیو[3]، 2003).
در قرن بیست و یکم، نگرش افراد نسبت به استفاده و یادگیری از طریق اینترنت، رشد اقتصادی و آموزشی یک جامعه را تعیین میکند (تسایی[4] و همکاران، 2000). نگرش کاربران نقش مهمی در استفاده و یادگیری از اینترنت به منظور آموزش و یادگیری ایفا میکند (میلی تودوا و والیشن[5]، 2000).
2-1-1- اینترنت و اهمیت آن
اینترنت به عنوان پدیدهای اطلاعاتی و فناورانه پیوسته رو به گسترش است. اینترنت قویترین ابزاری است که تا کنون برای مبادلهی اطلاعات اختراع شدهاست. این مجموعه به هم پیوستهی رایانهها که به واسطهی خطوط تلفنی با هم مکالمه میکنند، بهویژه از چند سال پیش بهطور شگفتآوری رشد کردهاست. اینترنت مواردی مانند نرمافزار، موسیقی، تصاویر چند رسانهای، فیلم و متن را در شکل ابزارهای الکترونیکی در اختیار ما میگذارد. اینترنت امکان ارتباط پویا و باز را برای مکالمهی تعداد زیادی از مردم در یک زمان فراهم میآورد. این ابزار متشکل از صدها هزار شبکه خصوصی و عمومی، بزرگترین و پراستفاده ترین شبکه جهانی است که صدها هزار شبکه مختلف را در بیش از 200 کشور دنیا بههم متصل ساختهاست.
با ظهور اینترنت، انقلابی گسترده در ارایه خدمات اطلاعرسانی رخ دادهاست، چنانچه تازهترین اطلاعات را میتوان به وسیله اینترنت، تقریباً بدون هیچ هزینهای برای میلیونها نفر در سراسر جهان ارسال نمود (الکساندر، 1383). اساساً، اینترنت را میتوان منشأ یکی از مهمترین تحولات عصر حاضر در عرصه ارتباطات دانست. اینترنت با قابلیت آسان و ارزان، تعداد زیادی از افراد را در مکانهای مختلف و در سراسر جهان بههم متصل کرده، در عین حال یکی از مناسبترین، سریعترین، و سادهترین راهها جهت ارتباط دوسویه میان سازمانها و کلیه افراد و نهادهای مختلف است (افشار و همکاران، 1378).
2-2- پیدایش اینترنت
ظهور اینترنت به دهه ۱۹۶۰ برمیگردد زمانی که دولت ایالات متحده آمریکا براساس طرحی موسوم به “آژانس تحقیق پروژههای پیشرفته[6]” که در آن زمان برای کارکردهای دفاعی بوجود آمده بود، را اجرا نمود. طرح این بود که رایانههای موجود در شهرهای مختلف (در آن زمان چیزی بنام کامپیوتر شخصی وجود نداشت بلکه سازمانهای بزرگ و دانشگاهها و مراکز دولتی معمولاً دارای سیستمهای کامپیوتر بزرگ[7] بودند) که هر کدام اطلاعات خاص خود را در آن ذخیره داشتند، بتوانند در صورت نیاز با یکدیگر اتصال برقرار نموده[8] و اطلاعات را به یکدیگر منتقل کرده [9]و یا در صورت ایجاد بستر مناسب اطلاعات را در حالت اشتراک[10] قرار دهند. در همان دوران سیستمهایی بوجود آمده بود که امکان ارتباط بین کامپیوترهای یک سازمان را از طریق متخصصین همان سازمان فراهم مینمودند، بهطوریکه رایانههای موجود در بخشها یا طبقات مختلف با یکدیگر تبادل اطلاعات نموده و امکان ارسال نامه بین بخشهای مختلف سازمان را فراهم میکردند، اکنون به این سیستم ارسال پست الکترونیک [11] میگویند. اما برای اتصال و ارتباط این شبکههای کوچک و پراکنده که هر کدام به روش و استانداردهای محلی کار میکردند استانداردهای جدید و مشخصی که همان پروتکلها[12] هستند، توسط کارشناسان وضع شد. سرانجام درسال ۱۹۶۱ تعداد چهار کامپیوتر در دو ایالت مختلف با موفقیت ارتباط برقرار کردند و با اضافهشدن واژه نت[13] به طرح اولیه، نام آرپانت[14] برای آن منظور شد.
در دهه ۱۹۷۰ با تعریف پروتکلهای جدیدتر از جمله “TCP” که تا به امروز رواج دارد و نیز مشارکت کامپیوترهای میزبان[15] بیشتری به آرپانت و حتی گسترش آن به برخی نواحی فراتر از مرزهای ایالات متحده، آرپانت شهرت بیشتری یافت، و ایده مذکور همراه با جزئیات بیشتر راجع به شبکههای کامپیوتری مطرح گشت تا اینکه طی سالهای پایانی دهه ۱۹۷۰ شبکههای مختلف تصمیم گرفتند به صورت شبکهای با یکدیگر ارتباط بر قرار نمایند و آرپانت را بهعنوان هسته اصلی انتخاب کردند. بعدها در سال ۱۹۹۳ نام اینترنت[16] روی این شبکه بزرگ گذاشته شد.
وب یا همان “www” که مخفف ” تار جهان گستر” [17] میباشد توسط آزمایشگاه اروپایی فیزیک ذرات Cern بهخاطر نیاز آنها به دسترسی مرتب و آسان به اطلاعات موجود روی اینترنت ابداع گشت. در این روش اطلاعات به صورت مستنداتی صفحهای[18] بر روی شبکه اینترنت قرار گرفته و بهوسیله یک مرورگر وب[19] قابل مشاهده هستند و هم اکنون کارکردهای بسیاری دارند. هر چند بعدها شبکه آرپانت در دوران تکامل خود به طور رسمی منحل گردید، اما این نقش به عنوان مجرای ارتباطی میان محققان و دانشمندان در شبکه با استفاده از پروتکل نظارت بر انتقال/ پروتکل اینترنت[20] همچنان باقی ماند (شیری، 1378).
2-2-1- تاریخچه پیدایش اینترنت در جهان
با اینکه شبکه تکنولوژیهای جدید ارتباطی و اطلاعاتی در مجموع بنیانهای مادی شبکه مفهوم جامعه اطلاعاتی را تشکیل میدهند، بدون شک ظهور اینترنت و شبکه کاربرد عمومی آن از دهه 1990 را باید نقطه عطفی در تغییرات تکنولوژیک منجر به جامعه جدید دانست، به نحوی که در دهه 1990 اینترنت، جهان را دستخوش انقلابی کرد که تا قبل از آن بیسابقه بود. نظری اجمالی به تاریخچه اینترنت نشان میدهد که اولین بار ایده اینترنت را وزارت دفاع امریکا در سال 1969 به نام آرپانت[21] ایجاد کرد (جونز[22]، 1380).
از سال 1987 به بعد بنیاد ملی علوم کامپیوتر امریکا با اعطا کمکهای مالی به دانشگاههای این کشور در زمینه برقراری ارتباط با شبکه نقش مهمی جهت فراگیری دسترسی به اینترنت ایفا کرد، امکانی که در گذشته فقط در اختیار محدودی از پژوهشگران و مسئولین حکومتی قرار داشت. در سال 1990 با انحلال آرپانت، شبکه جهانی اینترنت پا به عرصه وجود گذاشت، در اروپا نیز از سال 1989 شبکه اروپایی اینترنت[23] برای تضمین شبکه اینترنت شروع به فعالیت کرد، در ابتدای هزاره جدید 25 درصد از مراکز اطلاعاتی اینترنت در اروپا مستقر هستند (محسنی، 1380). اطلاعات و دادهها بیانگر این موضوع است که “اندازه شبکه اینترنت از سال 1988 هر سال دو برابر شده است و این میزان رشد، بسیار بیشتر از میزان رشد شبکه رسانهای دیگر یا محصولات الکترونیکی مصرفی بوده است”، بهطوریکه طبق پیشبینیهای انجام شده تعداد بهرهگیران اینترنت در سال 2000، یک میلیارد نفر بوده است. هم اکنون برآوردهای آماری سایت آمار جهانی اینترنت نشان میدهد که بیش از یک و نیم میلیارد نفر به اینترنت دسترسی دارند (اسلوین، 1380).
2-2-2- تاریخچه اینترنت در ایران
استفاده از اینترنت بهطور وسیعی در جوامع گسترش پیدا کرده و با تمامی جنبههای زندگی از جمله مدرسه، محل کار، خدمات بانکی و تجاری تلفیق شدهاست. در ایران نیز دهه نود میلادی قرن بیستم آغاز حرکت کشور برای پیوستن به خیل کشورهای متصل به شبکه جهانی بود. اولین پایهگذار اینترنت در ایران، مؤسسه تحقیقات نظری و ریاضیات است که در سال 1372 با اتصال ماهوارهای به اتریش، به اینترنت متصل گردید و خدمات اینترنت را در اختیار مشترکان قرار داد. در سال 1379 تعداد شبکههای اطلاعرسانی کشور بنا به گزارش مراکز اطلاعرسانی 41 واحد بودهاست. در این سال تعداد قابل توجهی نیز در این عرصه به عنوان واسطه فعالیت کردند و علاوه بر این مراکز اصلی، تعداد قابل توجهی از مراکز و سازمانها نیز دارای مراکز تخصصی و یا نیمه تخصصی بودند (محسنی، 1380). هر چند در مورد میزان تعداد بهرهگیران کشور آمار دقیقی وجود ندارد، ولی سایت جهانی اینترنت تعداد کاربران اینترنت را در دوران مذکور000،000،23 نفر برآورد کرده است. در ایران قشر دانشگاهی جزء اولین پدیدآورندگان و کاربران اینترنت بوده و این وضعیت به اوضاع اینترنت در آمریکای شمالی و اروپا شباهت دارد. استفاده از اینترنت نیز در ایران بیشتر به ارسال نامههای الکترونیکی[24]، انتقال فایل[25]، و سیستم اعلانات الکترونیکی محدود میشود (برکهارت، 1378).
اینترنت در دهه هفتاد شمسی به ایران وارد شد، اما از آن به بعد، آمار کاربران اینترنت رشد بالایی را نشان میدهد؛ تحقیقات دهه اخیر نشان میدهد که ایران از نظر بهرهمندی از اینترنت در بین 178 کشور جهان رتبه 87 را دارد؛ که براساس طبقهبندی اتحادیه جهانی مخابرات جز کشورهای متوسط بهشمار میرود و 35 درصد کاربران اینترنت را قشر جوان تشکیل داده، میانگین صرف شده برای اینترنت 52 دقیقه در هفته بودهاست. (شفیعی، 1386).
گامهای بهرهجویی از اینترنت در کشور، در نخستین سالهای ظهور آن به قرار ذیل ترسیم شدهاست:
سال ۱۳۷۱: تعداد کمی از دانشگاههای ایران، از جمله دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه گیلان، توسط مرکز تحقیقات فیزیک نظری و از طریق پروتکل UUCP به اینترنت وصل شد تا با دنیای خارج، نامههای الکترونیکی رد و بدل کنند.
سال ۱۳۷۲: در سال ۱۳۷۲ هجری شمسی ایران نیز به شبکه اینترنت پیوست. نخستین رایانهای که در ایران به اینترنت متصل شد، مرکز تحقیقات فیزیک نظری در ایران بود. در حال حاضر نیز این مرکز یکی از مراکز خدمات اینترنت در ایران است. مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات، بهعنوان نهاد ثبت اسامی قلمرو (.ir) در ایران به رسمیت شناخته میشود. این قلمرو مشخّصه برای هویت ایران در فضای اینترنت تعیین شده است.
سال ۱۳۷۳: مؤسسه ندا رایانه تأسیس شد. پس از راهاندازی اوّلین بولتن بورد و در عرض نخستین سال بهرهجویی از اینترنت، اوّلین وب سایت ایرانی داخل ایران را راهاندازی کرد. همچنین، این مؤسسه روزنامه همشهری را به زبان فارسی در اینترنت منتشر کرد، که اوّلین روزنامه رسمی ایرانی در وب محسوب میشود. در همین سال بهدنبال اتصال به اینترنت از طریق ماهواره کانادائی کد ویژن[26]، مؤسسه ندا رایانه فعالیت بازرگانی خود را بهعنوان اوّلین شرکت خدمات اینترنتی آغاز کرد.
سال ۱۳۷۴: مجلس شورای اسلامی ایران تأسیس شرکت امور ارتباطات دیتا تحت نظر شرکت مخابرات ایران را تصویب کرد و مسئولیت توسعه خدمات دیتا در سطح کشور را بطور انحصاری در اختیار آن شرکت قرار داد.
سال ۱۳۷۷: پروژه یونیکد[27] در ایران با قرارداد شورای عالی انفورماتیک و همکاری بنیاد دانش و هنر واقع در انگلستان و با نظارت و مدیریت فنی دانشگاه صنعتی شریف تحت عنوان «فارسی وب» آغاز شد. هدف پروژه این بود که با گنجاندن کامل و جامع الفبای فارسی در استاندارد یونیکد، نشر فارسی در کامپیوتر، مخصوصاً اینترنت و وب استاندارد شود و اصولاً مشکل قلم (فونت)های غیراستاندارد موجود در نرم افزارهای ایرانی حل شود (عطاران، 1383).
2-3- اینترنت و جامعه اطلاعاتی
مفهوم اینترنت در ادبیات علمی و کاربرد آن بیش از هر مفهوم دیگری با مفهوم جامعه اطلاعاتی پیوند خورده است. بحث درباره ظهور جامعه اطلاعاتی و ویژگیهای آن دستکم تا سه دهه پیش در ادبیات تحولات اجتماعی قابل پیگیری است. جامعه اطلاعاتی حاصل سازماندهی مجدد جامعه صنعتی حول محور اطلاعات و تکنولوژی ارتباطات است. شبکه فناوری ارتباطات و تکیه بیش از پیش فعالیتها بر اطلاعات، دانش و آگاهی تغییرات اساسی را بر ساختار پیشین جوامع صنعتی تحمیل کرده است. گستردگی و عمق این تحولات در عرصههای مختلف حیات فردی و اجتماعی بهگونهای با اندکی تسامح، مشابه تحولاتی است که پس از انقلاب کشاورزی و سپس صنعتی در زندگی بشر رخ دادهاست (محسنی، 1380).
هر چند بحث درباره تحولات دورانساز و ورود بشر به دوران جدید از نیمه دوم قرن بیستم به بعد قابل پیگیری است، اما به جرأت میتوان گفت هیچکدام از تحولات بشری به اندازه ظهور در تقویت ایده جامعه جدید مؤثر نبوده است. مفاهیمی چون جامعه اطلاعاتی که الوین تافلر[28] در کتاب موج سوم به این عنوان یاد میکند، جامعه دانشمحور، اقتصاد دانشمحور و نیز روالهای جهانی در دهههای اخیر مانند جهانی شدن و دموکراتیزاسیون، بدون تکیه بر ظرفیتهایی که ابزارهای جدید ارتباطی در کاهش فواصل زمانی، نسلی، مکانی و تاریخی میآورند، موضوعیت خود را از دست میدهند. چه این که، با نظر متفکرانی چون دانیل بل[29] و پست مدرنها بپذیریم که بشر وارد جامعه و دوره جدیدی شدهاست، و چه با گیدنز[30] موافق باشیم که دوران جدیدی را تداوم متعالی یا ناتمام مدرنیته میدانند، آنچه انکارناپذیر مینماید نقش اینترنت در آینده حیات فردی و اجتماعی انسانهاست. تحولاتی که متأثر از پیشرفت تکنولوژیهای اطلاعرسانی در کاهش فواصل جغرافیایی و افزایش آگاهی و دانش عمومی افراد بشر بهواسطه دسترسی آزاد به منابع و مجاری اطلاعات رخ داده، تمام حوزههای دانش بشری را در برگرفته است.
[1]– Shields & Beharman
[2]– Marshal M- C- louhan
[3]– Pew
[4]– Tsai
[5]– Militodoa & Validation
[6]– Advanced Research Project Agency Network (ARPANET)
[7]– MainFrame
[8]– Connect
[9]– Communicate
[10]– Share
[11]– Email
[12]– Protocol
[13]– Net
[14]– Arpanet
[15]– Host
[16]– Internet
[17]– WorldWideWeb
[18]– Page
[19]– Web Browser
[20]– Transmission Control Protocol/ Internet Protocol
[21]– ARPANET
[22]– Jones
[23]– PIPE
[24]– E- Mail
[25]– FTP
[26]– Cadvision
[27]– Unicode
[28]– Alvin Toffler
[29]– Daniel Bell
[30]– Giddens