متن کامل – بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپهای فلفل Capsicum annuum.L با استفاده از …
۴-۴- وراثتپذیری
توارثپذیری معیاری است که نوع روش اصلاحی و قدرت توارث هر ویژگی را برای گیاه مشخص می‌کند و در واقع بیان‌کننده سهم تغییرات ژنتیکی از کل تغییرات موجود است. گزینش هر ویژگی به میزان تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن ویژگی بستگی دارد. هرگاه سهم عوامل ژنتیکی بیشتر از عوامل محیطی باشد، نقش آن در نمود فنوتیپی بیشتر است و اگر سهم عوامل محیطی بیشتر باشد، آنگاه گزینش بر اساس آن ویژگی نتیجه‌بخش نخواهد بود (یوسفیان و همکاران، ۱۳۸۰). مقادیر حداقل، حداکثر، میانگین، اجزای واریانس (فنوتیپی، ژنتیکی و محیطی)، ضریب تنوع و وراثتپذیری عمومی برای ویژگی‌های فلفل در جدول۴-۵ نشان داده‌شده است. این نتایج مشابه با مشاهدات چاتهوری[۸۰] و همکاران (۱۹۸۵)، و لئیا جوز و عبدولخدر[۸۱] (۲۰۰۲)، که وراثتپذیری بالایی در بین ژنوتیپهای فلفل چینی گزارش کردند مشابه میباشد. از ضرایب تنوع ژنتیکی و فنوتیپی برای تعیین وجود یا عدم وجود تنوع استفاده می‌شود. مقایسه این ضرایب تأثیر عوامل محیطی را بر روی ویژگی مورد بررسی نشان میدهد. مقادیر ضریب تنوع (جدول۴-۵)، بیانگر بالاترین ضریب تنوع ژنتیکی بالا برای ویژگی طول میوه، عرض میوه، ضخامت دیواره میوه، وزن تر و خشک میوه میباشد.نتایج حاضر با نتایج وارالاکشمی و هاریبابو، (۱۹۹۰)، که ضریب تنوع بالا برای طول میوه گزارش نمود موافق میباشد. بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی مربوط به عرض میوه، ضخامت دیواره و پس از آن برای ویژگی طول میوه بود، این صفات تحت کنترل ژن‌ها و یا اثرات غیر محیطی هستند و می‌تواند برای بهبود عملکرد فلفل قابل بکار گرفته شود.نتایج بدست آمده به لحاظ تنوع عرض میوه مخالف با نتایج ابراهیم و همکاران (۲۰۰۱)، که تنوع پایین عرض میوه را گزارش نمود میباشد. ویژگی‌های پهنای چتر میوه، شاخص اسپد، فتوسنتز، وزن تر و وزن خشک دارای کمترین ضرایب تنوع فنوتیپی و ژنتیکی بود. در مورد همه ویژگیها، ضریب تنوع فنوتیپی و ضریب تنوع ژنتیکی معادل هم بودند. ضریب تنوع ژنوتیپی جزیی از ضریب تنوع فنوتیپی میباشد و از این رو مقدار آن همواره کمتر از ضریب تنوع فنوتیپی است. اختلاف ناچیز موجود بین ضریب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی برای ویژگی‌های مورد مطالعه نشان میدهد که بخش عمده تنوع موجود ناشی از تفاوت ژنوتیپی میباشد و محیط تأثیر اندکی دارد. هرچه نسبت تنوع ژنوتیپی به فنوتیپی زیاد باشد، بازدهی انتخاب بیشتر بوده و بهتر میتوان ژنوتیپهای مطلوب را از نامطلوب تشخیص داد. مطابق با نظریه (استانسفیلد[۸۲]، ۱۹۹۱)، چنانچه توارثپذیری یک ویژگی بیشتر از ۵/۰ باشد، آن ویژگی دارای توارثپذیری بالا چنانچه توارثپذیری عمومی ویژگی بین ۲/۰ تا ۵/۰ باشد، ویژگی دارای توارثپذیری متوسط و چنانچه توارثپذیری ویژگی مورد نظر کمتر از ۲/۰ باشد، ویژگی دارای توارثپذیری پایین میباشد (استانسفیلد، ۱۹۹۱). مقادیر وراثتپذیری عمومی ویژگی‌های مورفولوژیکی در جدول۴-۵ نشان میدهد که تأثیر واریانس ژنتیکی به مراتب بیشتر از واریانس محیطی است (صبور و علمی غروی، ۱۳۸۴)، زیرا در تمام صفات اندازهگیری شده، به جز ویژگی‌های فتوسنتز خالص، شاخص اسپد و پهنای چتر میوه، مقدار آن کمتر از ۶۳ درصد نبود. با وجود این به علت انجام آزمایش در یک سال، احتمالاً بخشی از واریانس ژنتیکی مربوط به واریانس اثر متقابل ژنوتیپ و محیط میباشد. همچنین پیوستگی ژن‌ها نیز بخشی از تفاوت در برآورد قابلیت توارث ویژگیها را توجیه مینماید (امیری اوغان و همکاران، ۱۳۸۱). در صورت نبودن تعادل در پیوستگی ژن‌ها، اثر غالبیت، باعث اریبی در وراثتپذیری میگردد (فلاکلونر، ۱۹۸۳). بیشترین میزان وراثتپذیری مربوط به طول میوه ، عرض میوه، ضخامت دیواره میوه، طول دم میوه، وزن تر و خشک میوه و عملکرد بود که حاکی از تأثیرپذیری کمتر این ویژگیها از عوامل محیطی میباشد و کمترین مقدار وراثتپذیری به فتوسنتز خالص، ارتفاع گیاه و پهنای چتر میوه اختصاص داشت. این نتایج به لحاظ ویژگی ارتفاع گیاه با نتایج ابراهیم و همکاران (۲۰۰۱)، مخالف، و از لحاظ طول میوه موافق میباشد. نتایج نشان داد این ویژگیها تأثیرپذیری بیشتری از عوامل محیطی دارند، کمتر بودن وراثتپذیری این سه ویژگی نسبت به سایر ویژگیها حاکی از این موضوع است که اثرات محیطی قسمت اعظم تغییرات فنوتیپی این ویژگی را به وجود میآورد و انتخاب ژنوتیپ برتر بر اساس این ویژگی نمیتواند چندان موثر باشد. این نتایج با یافته‌های سیلوا و همکاران که میزان وراثتپذیری بالایی گزارش نمودند موافق میباشد. همچنین مقادیر بالای وراثتپذیری در جهات وسیع توسط رگو و همکاران در سال ۲۰۱۰ طی بررسی تنوع فنوتیپی، همبستگی و ویژگی مهم فلفل گزارش شد.
| جدول۴-۵ – برآورد اجزای واریانس، ضریب تنوع و توارثپذیری ویژگی‌های مورفولوژیکی | |||||||
| ویژگیها | برآورد اجزای واریانس فنوتیپی ژنتیکی محیطی |
ضریب تنوع
 | |||||
